Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Doğrudan travmaları yaşama, savaşlar, ağır kazalar, saldırıya uğrama, işkence, işkence görme, cinsel saldırıya uğrama, tecavüz gibi nedenlerle karşılaşma sonucu, doğrudan yaşanabilir. Veya başkalarının başına gelen olaylar doğrudan görülebilir. Aile yakının, ya da yakın bir arkadaşının başına örseleyici olayların geldiğin öğrenme gibi.
Kişi aşırı telaş ve korkular yaşar, zevk alamama gibi aşırı sıkıntılar görülür. Konuşma ve sosyal ilişkilerde belirgin bir bozukluk yoktur, uyarıcı durumlardan kaçınılır, kişi olayları düşlerinde yaşar. En sıklıkla olayın sık sık anımsanması ve her anımsayıştan sonra olayın yeni baştan yaşanmasıdır.
Düşünce sürecinde bozukluklar yoktur. Uyku sorunları belirgindir. Bedensel belirtiler baskındır. Yaşanan olaylardan sonra 3-6 aralığında belirtiler ortaya çıkar, tanı için tanı şiddet cinsel saldırı gibi somut olaylar içermelidir. Bu gibi sorunların %50 si ilk üç ay içinde düzelir. Bir kısmı kronikleşir. Toplumsal sorunlar ve ekonomik problemler oluşturur. Alkol ve madde kullanımı bu kişilerde olabilir.
Bu gibi olaylar az gelişmiş ülkelerde daha sık yaşanmaktadır, deprem trafik, iş kazaları, terör ve cinsel saldırılar, töre cinayetleri sık sık bizim toplumumuzda görülen olaylardır.
Tüm dünyada afetler kazalar ve travmalar giderek artmaktadır. Depremler, iş ve trafik kazaları çok sık meydana gelmektedir. Tüm bu olaylardan sonra, travma sonrası stres tanıları giderek artmıştır. Bu gibi olaylarda yardımların gecikmesi insanların gerekli yardımları alamaması, sakat kalması, yakınlarını yitirmesi, beslenme ve sağlık sorunlarının yeterli düzeyde karşılanamaması, bu gibi olayların zararlı etkilerini insanlar üzerinde arttırmaktadır. Her yaşta görülebilir. Ama en sık genç sık gençlerde görülür. Erkeklerde daha sıktır. Mesleki olarak güvenlik kuvvetleri, (asker ve polisler), acil servis çalışanları, işçiler daha büyük bir risk altındadırlar. Düşük eğitim düzeyi, bekar veya dul olmak, risk etmenleridir. Bu gibi olaylardan sonra %20-40 oranında. Travma sonrası stres bozukluğu gözlenmiştir.
Hastalar aşırı telaş ve korku içindedirler. Çok hızlı irkilme tepkisi verirler, huzursuz el ve ayak titremeleri görülür. İnsan ilişkilerinde ilgisizlik ve duygusuzluk vardır. Ağır bir bunaltı gösterirler, öfke patlamaları vardır. Olay sık sık anımsanır ve yeniden yaşanır. Tüm travmatik olayların örseleyici yanı tekrar tekrar yenilenir yeniden yaşanır, rüya ve gece uykularında sıkıntılar oluşur, uykudan korku ile uyanabilirler. Şaşkınlık ve zihin karışıklıkları gözlenir, unutkanlıklar olabilir. Bazı vakalarda, disosiyatif bulgular vardır.
Tedavi:
Hastaların %50’sinde 3-5 ay içerisinde düzelmeler olur. Bir kısım vakalar kronikleşebilir. Tedavide madde kullanım öyküsü dikkate alınmalıdır. Kişinin kısa süreli işine ve görevine dönmesi desteklenmelidir. Bilişsel davranışlı terapiler ve ilaç tedavileri uygulanır.